از کاربرد های زایلن می‌توان گفت که پارازایلن ماده اصلی متشکله ترافتالیک اسید، دی متیل ترافتالات است. که هر دوی آنها در تولید پلی اتیلن ترفتالات (PET)، بطری‌های پلاستیکی و پوشش‌های پلی استر مورد استفاده قرار می‌گیرد. بالغ بر 98 درصد تولیدات پارازایلن و نیمی از دیگر ایزومرها در همین راستا مورد استفاده قرار می‌گیرند. همچنین اورتوزایلن برای تولید فتالیک آنیدرید استفاده می‌شود.
کاربرد زایلن در صنایع :
به طور قطع کاربرد های زایلن از جمله مواد شیمیایی پرکاربردی می باشد .که می توان در بسیاری از صنایع شیمیایی برای تولید و ساخت مواد و محصولات مختلف از آن استفاده برد. از مشتقات نفت خام می باشد که به عنوان حلال در این صنایع استفاده می شود.
از جمله صنایع معروفی که از کاربرد های زایلن استفاده می کنند. می توان به موارد تخصصی زیر اشاره کرد:
1- به عنوان ماده خام مورد استفاده در تولید اتیل بنزن.
2- درصنایع چسب سازی برای کاهش دادن ویسکوزیته چسب ها و تولید آنها مورد استفاده قرار می گیرد.
3- درصنعت هایی که به مقاومت محصولات در مقابل آب و نفوذ آن نیاز است همچون صنایع ضد آب و تولید خط لوله های انتقال از این ماده به وفور استفاده می شود.
4-به مانند سایر حلال های صنعتی مانند استون ، اتیلن گلایکول ، تولوئن و … که در صنایع تمیزسازی و شستشو ابزار آلات و دستگاه های صنعتی مورد استفاده قرار می گیرند.از زایلن نیز برای شستشوی تجهیزات حمل و نقلی و همچنین ظروف مخزن دستگاه هایی مانند هواپیما و تانکرها استفاده می شود.
5- در صنایع رنگ سازی به عنوان رقیق کننده و جلادهنده به رنگ ها مورد استفاده قرار می گیرد.
6- حلال بسیار پرکاربردی در صنعت های چرم سازی ، پلاستیک و نقاشی می باشد که به مانند استون و سایر حلال های شیمیایی نقش به سزایی در پاک کنندگی دارد.
7- در سوخت جت و هواپیماها نیز اغلب به میزان بسیار کمی موجود است.
8- همچنین ایزومر پارازایلن به طور تخصصی در تولید ترفتالیک اسید نیز کاربرد اساسی دارد.
9- شوینده های صنعتی.
10-سوخت ها.
پزشکی
در بافت شناسی فروش زایلن برای پردازش و لکه گیری بافت ها انجام می شود. سپس از این بافت‌ها می‌تواند در میکروسکوپ استفاده کرد. این امر به تکنسین‌های آسیب شناسی هیستوپاتی کمک می کند که به بیماری درون بافت پی ببرند.
در پردازش بافت ها هم باید محیطی مانند پارافین فراهم شود، تا اجازه دهد بدون آسیب رساندن به بافت برش داده شود. پس از آن بافت ثابت شده و کم آب می شود و با افزایش درجه الکل آب را از بافت خارج میکند. با این حال الکل با پارافین مخلوط نمیشود اما زایلن با پارافین مخلوط می گردد.
دلیل اینکه در این آزمایش از زایلن استفاده می شود این است که، باعث شفافیت بافت می گردد تا پارافین بتواند بافت را کاملا احاطه کند. هنگام تهیه اسلاید برای میکروسکوپ زایلن می تواند موم باقی مانده در اسلایدها را پاک کند. در این حالت از زایلن به عنوان یک پاک کننده استفاده می‌شود.
به عنوان حلال
از دیگر کاربرد های زایلن خرید زایلن به عنوان حلال در ساخت پلاستیک و چسب است. از آنجا که نقطه اشتعال زایلن بالاتر از ۲۱ درجه سانتیگراد است، عملاً یکی از مهمترین حلال های رنگ در کنار استات بوتیل است و ماده اولیه مهمی برای تولید پلی استر هاست
زایلن یا زایلول به عنوان یک حلال شناخته می‌شود و یکی از کاربردی ترین مواد برای پاک کردن روغن کف تعمیرگاه های خودرو می باشد و آن به این دلیل است که زایلن از نفت ساخته می شود و قدرت پاک کنندگی زیادی دارد، اما هنگام استفاده از آن باید با حفاظت کامل باشد تا آسیب به کسی وارد نشود.
کف بیشتر تعمیرگاه ها و گاراژها از بتن متخلخل ساخته شده است. بدین معنا که مواد به راحتی می‌تواند در آنها نفوذ کند و این امر باعث تغییر رنگ کف تعمیرگاه می‌شود. زایلن نه تنها رنگ و لکه ها را از بین می‌برد، بلکه چربی، رزین و چسب را پاک میکند. خرید زایلن دارای مزیت دیگری هم می باشد که این ماده را از طلوع محبوب تر می سازد و آن تبخیر کندتر ماده است.
تولوئن سریع تبخیر می شود و ماندگاری چندانی ندارد، اگرچه در نظر اول یک مزیت است اما در هنگام تماس با رنگ و روغن و لاک اثر چندانی نمی گذارد. اما زایلن با مخلوط شدن و ماندگاری بیشتر با چربی رنگ و لاک آنها را حل میکند.
برای رقیق کردن
بیشتر نقاشان برای رقیق سازی از خرید زایلن بهره می برند. از آنجا که لاک ها و رنگ ها را نازک میکند (از جمله پلی اورتان ها، اپوکسی ها، لعابها، لاکها و رزین های آلکیدی) می‌تواند از این محصول برای سهولت در استفاده از اسپری ها استفاده کرد. بعضی افراد اسپری ها را به غلطک یا برس ترجیح می‌دهند. و به همین دلیل زایلن را به رنگ اضافه می‌کنند .تا راحت‌تر از اسپری خارج شود و زمان رنگ کاری را کوتاه‌تر میکند.
حال سوال پیش می آید که آیا می‌توان روی زایلن رنگ زد؟
پاسخ مثبت است. در حقیقت این یکی دیگر از مزایای زایلن می باشد. اما باید دقت کنید که بیش از حد از زایلن استفاده نکنید، زیرا ممکن است رنگ قبلی را بخورد.
برای تولید نفت
از حلال زایلن اغلب برای مخلوط شدن با نفت و بنزین استفاده می شود. علاوه بر نفت، فروش زایلن برای صنعت چاپ و داروسازی همچنین عطرها و سموم دفع آفات کاربرد دارد.
برای آب بندی بتن
در آب بندی بتن اکریلیک که بر حلال مبتنی هستند.از ذوب مجدد در سطح موجود استفاده می شود. بعد از آن زایلن تبخیر می‌شود و یک سطح صاف و براق از آن خارج می گردد. این کار یک عامل موثر برای بهبود خراشیدگی ها می باشد.
کاربرد در پتروشیمی
از دیگر کاربرد های زایلن این ماده و ایزومر های آن استفاده برای تولید سایر مواد پتروشیمیایی است . در میان سه ایزومر موجود ، ایزومر پارا بزرگترین بازار را در اختیار دارد . در ادامه به کاربرد هر کدام از این ایزومر ها در تولید مواد شیمیایی خواهیم پرداخت :
ورتو زایلن : تولید فتالیک انیدرید که برای تولید دی بوتیل فتالات ، دی اکتیل فتالات ، بنزوئیک اسید ، رزین های پلی استری غیر اشباع و رزین های آلکیدی مورد استفاده قرار می گیرد.
فتالیک انیدرید
فتالیک انیدرید با فرمول C6H4(CO)2O فرم آنهیدرید فتالیک اسید است . این جامد بدون رنگ یک ماده شیمیایی مهم خصوصا برای تولید پلاستی سایزرها در مقیاس بزرگ است . همچنین به عنوان ماده واسطه برای تولید رنگ ، رنگدانه و رزین های پلی استر مورد استفاده قرار می گیرد .
از کاربری های دیگر آن می توان به استفاده در تولید فتالئین ها ، فتالات ها ، اسید بنزوئیک و رزین مصنوعی اشاره کرد
متازایلن : تولید اسید ایزوفتالیک که از آن دی متیل ایزوفتالات تولید می شود.
ایزوفتالیک اسید
ایزوفتالیک اسید خالص (PIA) به عنوان ماده واسطه برای تولید رزین های پلی استری غیر اشباع و به دنبال آن برای تولید پلی استر ، رزین های آلکیدی (عموما برای پوشش دهی سطوح ) ، جوهر ها ، پلاستیک های ضد آب و کاربری های بسته بندی استفاده می شود .
استفاده به عنوان کومونومر در تولید رزین های پلی اتیلن ترفتالات دارای سریعترین رشد در بین کاربری های این ماده است . PIA باعث به وجود آمدن سختی عالی ، مقاومت در برابر خوردگی و لکه ، پایداری دمایی و پایداری هیدرولیکی در رزین خواهد شد .
پارازایلن: تولید ترفتالیک اسید ( برای تولید پلیمرهای پر کاربرد پلی اتیلن ترفتالات (PET) ) و دی فنیل ترفتالات که برای تولید پلی اتیلن ترفتالات و پلی بوتیلن ترفتالات مورد استفاده قرار می گیرد.
همانگونه که در شکل نیز قابل مشاهده است .عمده مصرف پارازایلن در تولید دی متیل ترفتالات و TA است که در ادامه به ذکر توضیحاتی در مورد این ترکیبات خواهیم پرداخت :
دی متیل ترفتالات
DMT یک ترکیب آلی با فرمول شیمیایی (C6H4(CO2CH3 و دی استر حاصل از ترفتالیک اسید و متانول است . جامد سفیدرنگی است .که اگر ذوب شود مایعی قابل تقطیر و بدون رنگ تولید خواهد کرد .
دی متیل ترفتالات در تولید پلی استرها شامل پلی اتیلن ترفتالات (PET) و پلی تری متیلن ترفتالات کاربرد دارد . به دلیل فراریتی که DMT دارد به عنوان ماده واسطه برای بازیافت PET (به عنوان مثال بطری های پلاستیکی) کاربرد دارد . هیدروژناسیون DMT باعث تولید دیول سیکلوهگزان دی متانول می شود که مونومری کاربردی به حساب می آید .
ترفتالیک اسید
CTA (ترفتالیک اسید خام) معمولا از طریق اکسیداسیون همگن پارازایلن در فاز مایع تولید می شود. که البته شامل برخی ناخالصی هاست .و برای دست یابی به ترفتالیک اسید خالص باید عملیات تصفیه روی آن صورت گیرد . در شرایطی محیطی CTA را می توان به صورت کریستال های سفید رنگ مشاهده کرد .
ترفتالیک اسید یکی از مواد خام بسیار مهم در صنعت پتروشیمی است. و به عنوان ماده اولیه برای تولید پلی اتیلن ترفتالات استفاده دارد.